Scroll Top

Laboratuvarda Kimyasal Güvenlik

Laboratuvarda Kimyasal Güvenlik

Günümüzde kolay tutuşabilir maddeler pek çok laboratuvar ve sanayi ortamında kullanılmaktadır. Bu maddelerin uygunsuz bir şekilde kullanılması, taşınması ve saklanması, can ve mal güvenliği açısından büyük risk taşır. Tehlikeli maddeler ve kimyasallar ile çalışırken oluşabilecek riskleri ve bu risklerden nasıl korunacağını bilmek Laboratuvarda Kimyasal Güvenlik için ilk kuraldır. Çalışma sırasındaki çoğu kazalar bu maddelerin kullanılmasındaki riskleri ve çözümlerini tam olarak bilmemekten doğar.

Yazımızın devamında Genel Kimyasal Güvenlik Kurallarından, tehlikeli maddelerin taşınması ve depolanmasından bahsedeceğiz.

 

Genel Laboratuvar Kimyasal Güvenlik Kuralları

Sağlık Bakanlığı uyarınca laboratuvarda kimyasallarda çalışırken aşağıdaki kurallara uyulması zorunludur;

Laboratuvarda kullanılan her kimyasal ve tehlikeli maddenin Malzeme Güvenlik Bilgi Formunun bulundurulması yasal bir zorunluluktur.

Laboratuvarlarda içinde kimyasal madde olan hiçbir kap etiketsiz olmamalıdır. Tüm kaplar kimyasalın tam olarak ismini, tehlike sınıfını, son kullanma ve üretim tarihlerini içerecek şekilde etiketlenmelidir.

Şişesinden alınan kimyasallar kullanılmasa bile hiçbir zaman tekrar orijinal şişesine konulmamalı, orijinal şişenin içerisine pipet daldırılmamalıdır.

Asitler suya azar azar ilave edilmelidir. Kesinlikle asidin üzerine su ilave edilmemelidir.

Alev alıcı sıvılar kullanılacakları kadar kapalı bir kap içerisinde deney tezgahı üzerinde bulunmalı ve ısı kaynaklarından (bek alevi, elektrikli ısıtıcı vb.) uzak tutulmalıdır.

 Kimyasal atıklar laboratuvar sorumlusunun direktiflerine uygun olarak işleme tabii tutulmalıdır. Lavabolara ve başka yerlere kesinlikle kimyasal madde dökülmemelidir.

Zehirli buharları ve gazları solumaktan kaçınılmalıdır. Bu tür maddeler ile derişik asit, baz ve uçucu çözücülerle çalışırken çeker ocak kullanılmalıdır

Kimyasal madde tehlikenin hem insana hem de çevreye zarar verebilecekleri bilinmeli ve atık poresedürlerine uyulmalıdır.

 

Kimyasalların ve Tehlikeli maddelerin Taşınması

Tehlikeli maddeler taşınırken deri veya giysilere sıçraması, göze temas etmesi durumlarında kullanıma hazır bir şekilde güvenlik ve göz duşlarının bulundurulması gerekmektedir.

Tüm güvenlik kurallarına uyulmalı ve uygun koruyucu giysiler giyilmelidir. Amaca uygun kişisel koruyucu donanım (eldivenler, maskeler, göz/yüz koruyucular, işitme koruyucu, çalışma giysisi, özel giysi, ayakkabılar, tulumlar, maske) kullanılmalıdır.

Kimyasalları ve tehlikeli maddeleri bir yerden bir yere taşırken daima uygun ve sızdırmaz ikincil bir kaba yerleştirilmelidir. Örneğin 2.5 lt’lik korozif ve çözücü kimyasal bulunan bir cam şişeyi taşımak için plastik bir dış kap kullanılabilinir.

Çok sayıda kimyasalı aynı anda taşımak için taşıyıcı uygun araçlar kullanılmalı. Bu araç tekerleklerinin zemindeki ani yükseltilerden devrilmeden veya yan dönmeden geçebilecek yeterli büyüklükte olmalarına dikkat edilmeli.

Kimyasalların ve Tehlikeli Maddelerin Güvenli Depolanması

Kimyasalların laboratuvar ortamında ve stok odalarında depolanması titizlik gerektirir. Doğru depolama, gerekli kimyasal güvenlik dolapları ve yangına karşı koruma oldukça önemlidir.

Depolamada ilk adım; Kimyasalların bir birleri ile olan uyumluluk ilişkilerini iyi belirleyip doğru bir sınıflandırma yaparak depolamaktır. Stok odalarına ve laboratuvara bu uyumluluk sınıflandırma tablolarını asılmalı ve her kullanımdan sonra kimyasalın kendi yerine bırakılmasını sağlanmalıdır.

Parlayıcı ve patlayıcı maddeler, asitler ve bazlar bir arada depolanmamalıdır.

Kimyasallar ve tehlikeli maddeler uygun şekilde sınıflandırıldıktan sonra yapısına uygun yangına dayanıklı kimyasal güvenlik dolaplarında depolanmalıdır. Kimyasal saklamada uygun, gerekli güvenlik onayları almış, kilitli ,çelik, havalandırmalı saklama dolapları kullanılmalıdır. Yangın durumda kişisel güvenliğinizi sağlayacak ve dolabı yangın alanından uzaklaştırıp içerisindeki malzemeleri koruyarak olası bir patlamayı önleyecek kadar uzun süre yangına dayanıklı bir dolap seçilmesi çok önemlidir.

Havalandırma sisteminden bağımsız egzozu çatıya ve güvenli bir noktaya kadar çıkan bir vakum hattına bağlı olmalıdır ve sürekli çalışır konumda tutulmalıdır.

 

Bununla birlikte tehlikeli maddenin türüne göre çok çeşitli tehlikeli maddenin bir arada saklanabilmesi için sirkülasyonlu hava filtreli güvenli saklama dolapları kullanılmalıdır. Bu dolaplarda tehlikeli buharlar aynı anda tahliye edilmekte ve filtrelenmektedir.

Yangın dayanım dolaplarının kapakları açık bırakılmamalıdır.

Yangın söndürme sistemi ile çakışmasını önlemek amacıyla dolap üstlerine kimyasal şişe ve diğer malzemeleri konulmamalıdır.

Asit ve bazlar özel asit-baz dolaplarında saklanmalıdır.

Bu dolaplar asit ve baz çözeltilerine dayanıklı polipropilen malzemeden üretilmiştir.

Dökülmelere karşı raflar polipropilen kaplar içermelidir.

Son olarak da depolanmayacak kimyasallar ve tehlikeli maddeler Atık yönetimine uygun olacak şekilde atılmalıdır. Laboratuvarda atık yönetimi kurallarını bir önceki yazımızda okuyabilirsiniz.

 

 

Laboratuvarda Kimyasal Güvenlik Sağlamak için kullanılan ürünler;

Kişisel Koruma;

Acil Durum

Güvenli Depolama / Çalışma

 

 

Kaynaklar;

  1. TC Sağlık Bakanlığı Laboratuvar Güvenliği El Kitabı
  2. https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/oem_5968a.pdf
  3. World Health Organization (WHO) – Chemical Safety
  4. http://www.dergikaratahta.com/files/16/6.pdf