Scroll Top

Laboratuvar Atık Yönetimi

Laboratuvar Atık Yönetimi

Atık, çevreye atılan veya bırakılan ya da atılması zorunlu olan herhangi bir madde veya materyal olarak tanımlanmaktadır.

Atık yönetimi ise, atıkların çevre ve insan sağlığına zarar vermeden, oluşumundan bertarafına kadar olan sürecin yönetimini sağlamaktadır.

Sağlık sorunlarının azaltılması, olası risklerin ortadan kaldırılması, hastalıkların tedavi edilmesi ve bilimsel araştırmalara yönelik olarak yapılan çalışmalar, kaçınılmaz olarak, sağlığa zararlı olabilecek atıklar oluşturmaktadır. Laboratuvarda üretilen atıklar, diğer atık türlerinden daha yüksek enfeksiyon riski taşır. Laboratuvar atık yönetimi ilgili yetersiz bilgi ve ekipman, ciddi sağlık sorunlarına ve çevre üzerinde önemli olumsuz etkilere neden olabilir. Laboratuvar atıklarının işlenmesi için güvenli ve güvenilir bir yöntem gereklidir. Atıklar sınıflandırılmalı ve her atığa uygun depolama, geri kazanım/bertaraf ve taşıma işlemleri yapılmalıdır.

Atıkların Sınıflandırılması ve Ayrıştırılması

Atıklar; infeksiyöz atık, patolojik atık, kesici atıklar, kimyasallar (dezenfektanlar, solüsyonlar), ilaçlar (son kullanma tarihi geçmiş kullanılmamış ya da kontamine olmuş ilaçlar, aşılar serumlar), genotoksik (mutajenik, teratojenik, karsinojenik), radyoaktif (radyodiagnostik veya radyoterapötik materyalle kontamine olmuş materyal) ve ağır metal atıklar alt başlıklarında incelenmektedir.

Atığın türüne ve niteliğine uygun konteyner konulmalıdır. Bunların hangi mevzuata tabi olduğu, nasıl toplanması, taşınması, geçici depolanması gerektiği, maksimum depolama süresi gibi konular belirlenmelidir.

Atık Yönetimi Basamakları

Tıbbi atıklar türüne ve özelliklerine göre yönetilmelidir. Atık yönetiminin etkili olabilmesi için, atıkların elde edilmesinden bertarafına kadar her aşamada yönetilmesi gerekir. Kapsamlı bir atık yönetim sisteminin unsurları şunlardır: yetkili/sorumlu belirlenmesi, atık araştırması, ayırma, biriktirme ve depolama, taşıma, arıtma, bertaraf ve ayrıca atık minimizasyonu.

Biyolojik sıvı ve katı atıklar, otoklavlanmaya uygun kaplarda (örneğin otoklav poşeti) toplanmalıdır ve el değmeden taşınarak otoklav cihazlarına yerleştirilmelidir. İş bitiminde dolması beklenmeden otoklavda sterilize edilmelidir. Kesici-delici atıklar ise üzerinde “biyotehlike” yazısı olan kaplarda biriktirilip sterilize edildikten sonra atılmalıdır.

Sıvı atıklar için kullanılan kap sızdırmaz, kırılmaz ve kapaklı olmalıdır. Kimyasal atıklar için kimyasal etkilere dayanıklı kaplar tercih edilmelidir.

Tehlikeli kimyasal atıkların toplandığı kap/konteynerlar sızdırmaz olmalı, kapalı tutulmalı (kapların giriş ağzında doldurma hunisi bırakılmamalıdır) ve ikincil bir kap kullanılmalıdır.

Neşter bıçakları/Lancet/Kırık cam, ağartıcı içeren ayrı kaplara konulmalı, plastik/karton kutulara aktarılmalıdır; dökülmeyi önlemek için mühürlenmeli ve inkübatörlere taşınarak bertaraf edilmelidir.

Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre; sterilizasyon işlemine tabi tutulan enfeksiyöz atıkların zararsız hale getirilip getirilmediği kimyasal ve biyolojik İndikatörler kullanılarak test edilmelidir. Biyolojik indikatörler kullanılarak uygulanan sterilizasyon geçerlilik testleri haftalık olarak, kimyasal indikatörler kullanılarak uygulanan sterilizasyon geçerlilik testleri her sterilizasyon işleminde yapılmaktadır.

Tüm ekiplerin çalışma sırasında kişisel koruma ekipmanları kullanması gerekmektedir. Eldiven, gerekli durumlarda ısıya dayanıklı eldiven, koruyucu gözlük, maske, ayakkabı, koruyucu tulum ve önlük giyilmesi çalışanların zarar görmemesi için oldukça önemlidir.

 

Kaynaklar;

  1. TC Sağlık Bakanlığı Laboratuvar Güvenliği El Kitabı
  2. Tehlikeli  Atıkların  Kontrolü Yönetmeliği
  3. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
  4. Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
  5. https://www.researchgate.net/profile/Oezcan-Erdogan/publication/322499279_Tibbi_Atik_Yonetimi_Biomedical_waste_management/links/5a5c6875458515450278f608/Tibbi-Atik-Yoenetimi-Biomedical-waste-management.pdf
  6. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0255085720302796
  7. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3180941/